TOP 8 bài Phân tích Tức nước vỡ bờ ngắn gọn, đặc sắc nhất. Qua đó, giúp những em học trò lớp 8 hiểu sâu sắc hơn về số phận xấu số, nỗi khổ của người nông dân, đồng thời cũng thấy rõ thực chất tàn bạo, vô nhân tính của giai cấp thống trị xưa.
Đoạn trích Tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố, còn cho chúng ta thấy rõ hoàn cảnh đáng thương, bế tắc cùng sức phản kháng mạnh mẽ của người nông dân lúc bị đẩy vào bước đường cùng. Vậy mời những em cùng tải miễn phí về để ngày càng học tốt môn Văn 8:
Dàn ý phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ
I. Mở bài
- Giới thiệu một vài nét chủ yếu nhất về tác giả Ngô Tất Tố: một nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn, nông dân
- Giới thiệu về tác phẩm Tức nước vỡ bờ: Một tác phẩm tiêu biểu vạch trần khuân mặt tàn ác, vô nhân đạo của xã hội thực dân phong kiến đương thời đẩy người nông dân vào tình cảnh khó khăn
II. Thân bài
1. Tình thế gia đình chị Dậu
- Nguy ngập, khốn cùng:
- Thiếu sưu, nhà ko còn của nả đáng giá.
- Đã bán Một đứa con gái, Một ổ chó, Hai gánh khoai để nộp suất sưu cho em chồng. Nhà ko còn gì, con đói
- Anh Dậu bị bệnh, bị đánh trói tới ngất ⇒ lúc chúng trả về, anh mới tỉnh
- Bọn tay sai tới đốc thúc nộp sưu
⇒ sự thấu hiểu, thông cảm sâu sắc của nhà văn với tình cảnh khốn cùng, bế tắc của người nông dân
2. Nhân vật cai lệ
- Thái độ: hống hách.
- Tiếng nói: hống hách, kém văn hoá
- Hành động: đi thúc sưu nhưng luôn đem theo “roi song, tay thước, dây thừng”, đánh trói người vô tội vạ. Đánh cả phụ nữ.
⇒ Nghệ thuật khắc họa nhân vật thông qua tiếng nói, hành động: Tên cai lệ vượt bậc là tên côn đồ, vũ phu
⇒ qua việc miêu tả lối hành xử của cai lệ, nhà văn tố cáo khuân mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời
3. Nhân vật chị Dậu
- Là người vợ luôn yêu thương chăm sóc chồng chu đáo: chăm sóc anh Dậu lúc anh Dậu bị đánh ngất
- Vì sự an toàn của chồng, chị đã nhẫn nhục van xin tên cai lệ và người thân lý trưởng
- Lúc chúng đánh chị và sấn tới để trói anh Dậu, chị đã vùng lên đấu tranh, đánh ngã bọn này.
- Chị Dậu là một phụ nữ lao động giàu lòng yêu thương, nhường nhịn mà cũng tiềm tàng ý thức phản kháng mạnh mẽ.
⇒ Qua đây, ta thấy sự phát hiện của tác giả về tâm hồn yêu thương, ý thức phản kháng mãnh liệt của người nông dân vốn hiền lành, chất phác
III. Kết bài
- Khái quát những nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm: Nghệ thuật tạo tình huống truyện với tính kịch, xây dựng nhân vật thông qua miêu tả thực thật, sinh động về ngoại hình, tiếng nói, hành động, tâm lí...
- Đây là một đoạn trích mang trị giá hiện thực sâu sắc
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 1
Ngô Tất Tố (1893-1954), là một trong những nhà văn xuất sắc nhất trong trào lưu văn học hiện thực trước Cách mệnh, ông hoạt động và siêng năng viết trên nhiều ngành khác nhau từ khảo cứu triết học cổ văn học Trung Hoa và văn học cổ đại Việt Nam, tới viết báo, viết tiểu thuyết, truyện ngắn, dịch thuật,... Mỗi một mảng ông đều với những thành công nhất định, trong đó ở những sáng tác văn học, Ngô Tất Tố thường tập trung viết về đề tài nông thôn Việt Nam trước cách mệnh và đặc trưng thành công với đề tài này. Trong đó tiểu thuyết Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất trong sự nghiệp văn học của Ngô Tất Tố, đương thời được Vũ Trọng Phụng khen tặng là "một thiên tiểu thuyết với luận đề xã hội...hoàn toàn phụng sự dân quê, một áng văn với thể gọi là tuyệt bút tòng lai chưa từng thấy".
Tác phẩm đã phơi bày, phản ánh xã hội nông thôn đương thời một cách tập trung, tiêu biểu nhất, lúc mà nạn thuế sưu vốn là mẫu "di tích" sót lại từ thời trung thế kỉ đã cạn ép tới cùng kiệt những người dân quê khốn khổ, cũng đồng thời trở thành mẫu dịp để bè lũ phong kiến tay sai "được" thể hiện hết chức trách làm lộ ra mẫu khuân mặt tàn ác, bất nhân, sự tham lam, bóc lột tàn bạo của chúng. Trích đoạn Tức nước vỡ bờ, là một trích đoạn nhỏ nằm trong tiểu thuyết Tắt đèn, kể lại cảnh chị Dậu một người phụ nữ khốn khổ vì phải chạy chọt Hai suất sưu cho chồng và em chồng, phản kháng đánh lại cả cai lệ và mấy tên lính ép thuế, vì chúng định áp giải người chồng sống dở chết dở của mình đi, lúc anh vừa mới thoát khỏi cửa tử trước đó ko lâu.
Chị Dậu tên thật vốn là Đào, vì lấy anh Dậu nên người ta vẫn gọi chị bằng mẫu tên của chồng. Ngày mới cưới nhau, anh chị chăm lo làm ăn nên gia đình cũng khấm khá, nhưng kể từ lúc những đứa con tuần tự ra đời, mẫu Tí, rồi thằng Dần, hiện giờ là đứa con mọn còn chưa dứt sữa, thế nên chị Dậu cứ phải ở nhà chăm con xoành xoạch mà không thể dứt ra được, tiền anh Dậu mang về cũng dần ko đủ chi tiêu lúc mấy đứa trẻ ngày một to. Vụ thuế năm nay đã tới hạn, mặc dầu còn tới 5 ngày nữa mới tới hạn nộp, nhưng đám quan sai cứ thúc ép từng hồi, kẻ nào ko nộp thuế thì bị điệu ra đình làng, chịu sự tra tấn đánh đập mọi rợ.
Anh Dậu chạy vạy khắp nơi để cốt vay lấy được Hai đồng 7 tiền đóng suất thuế, nhưng khốn nỗi cảnh nghèo từ ông cậu giàu nứt đố đổ vách, tới người lạ cũng chẳng người nào muốn cho anh vay, bởi họ sợ anh quỵt ko trả, hoặc họ ác. Anh bị dẫn lên đình chịu tội, trước lúc đi còn dặn chị Dậu qua nhà cụ Nghị Quế. Thấy chồng bị bắt đi, chị Dậu đành bỏ lại 3 đứa con ở nhà rồi chạy đi tìm cách, cuối cùng chị phải chấp nhận bán đứa con gái đầu mới lên bảy tuổi lấy một đồng tiền, lại bán thêm con chó mẹ với đàn bốn con con thêm hơn một đồng nữa, cùng với gánh khoai, góp lại vừa đủ suất sưu cho chồng. Lòng người nữ giới khốn khổ lúc đấy với gì đớn đau hơn nữa, nhưng người ta vẫn chẳng tha cho chị, những tưởng đóng xong suất sưu của chồng là hết, ngờ đâu họ còn bắt đóng cả suất sưu của người em chồng đã chết từ giữa năm ngoái, với mẫu lý là sổ sách thống kê từ hồi đầu năm ngoái nên ko đổi được, ko đóng thì anh Dậu vẫn phải ở đó. Đúng là cùng đường, tuyệt lộ, đang chưa biết xoay sở sao với suất sưu còn lại, cùng với hai đứa con một đứa khóc đòi chị, một đứa phải ẵm bồng, thì trong đêm tối người ta đem trả lại cho chị một người đàn ông sắp lâm chung vì lên cơn sốt rét. Khốn khổ! May sao nhờ sự viện trợ của láng giềng, anh Dậu cũng lai tỉnh, lại được bà cụ láng giềng viện trợ ít gạo nấu cháo, chị Dậu cũng được một lúc đỡ lo lắng.
Đấy thế xưa nay người ta vẫn bảo trời đánh tránh miếng ăn, vậy mà lúc bát cháo trắng vừa nguội, anh Dậu vừa định uống lấy một miếng bù cho cả ngày nhịn đói hôm qua, thì đám cai lệ đòi thuế lại ầm ầm kéo tới. Chúng mặc kệ sự văn xin nại nỉ của chị Dậu, nhất định phải giải được người đi. Nhưng với mẫu mạng "ốm đau rề rề" của anh Dậu lúc này mà đi thì chắc gì còn sống được tới mai, nỗi thương chồng, nỗi căm phẫn vì sự độc ác của đám lính lệ, nỗi lo lắng về suất sưu còn thuế cứ đè nặng trong tâm trí của người nữ giới tội nghiệp. Tất cả những gì chị với thể nghĩ là làm sao để cứu được chồng thoát khỏi trận bắt bớ ngày hôm nay mẫu đã, nhưng điều đấy nhịn nhường như thật khó khăn đối với chị.
Trong lúc đó, đám quan quyền đại diện cho nhà nước và pháp luật phong kiến, quả thực nhìn trông chẳng khác nào đám lưu manh đi đòi nợ thuê, chúng tiến vào sầm sập với "roi song, tay thước và dây thừng", hành động gõ đầu roi xuống đất, rồi thét của cai lệ làm cho người ta ko khỏi khiếp sợ và chán ghét. Nhưng đối với đám thủ công nhân danh "phép nước" này đó là một hành động thật thích thú, là mê say, chúng thích nhìn mẫu cảnh đám nông dân cùng khổ sợ run nhìn hắn bằng ánh mắt kinh hoảng, mày mặt tái ngắt, năn nỉ văn xin chúng. Chứ chúng nào với biết mẫu gọi là nhân từ hay nhân văn gì cho cam. Thấy anh Dậu sợ quá, bát cháo chưa kịp húp đã ngã lăn đùng ngã ngửa ra ngút thậm chí tên cai lệ còn cười mỉa, khinh thường "Anh ta lại sắp phải gió như đêm qua đấy!", rõ ràng là khinh thường sự sống chết của anh Dậu.
Cai lệ ở đây là người hội thoại trực tiếp với chị Dậu, đồng thời cũng chính là kẻ đại diện cho cả một chế độ phong kiến bất nhân, thất đức quyết dồn con người ta vào đường cùng, cốt chỉ để lấy vài suất sưu. Từ trong mồm hắn thốt ra lời lẽ nào cũng cay nghiệt, ý tứ dọa nạt, hắn chỉ để cho chị Dậu hai sự lựa chọn một là đóng tiền sưu hai là chấp nhận để hắn đưa chồng chị đi. Nhưng khốn nỗi, cả hai thứ việc đấy chị Dậu đều ko với khả năng làm được ngay hiện giờ. Sở hữu phải cai lệ và đám người thân lí trưởng ko biết tình trạng của anh Dậu đâu, rõ ràng hôm qua mới trả người ta từ đình về vì tưởng lỡ đánh chết người, vậy mà hôm nay lúc vừa đánh tương đối được thấy anh Dậu còn sống, liền chạy tới luôn, ko bỏ lỡ một phút giây nào. Những việc ích nước lợi dân khác mà cũng tích cực như thế thì lại hay, đằng này chúng lại cứ thích mẫu việc thúc ép những người hạng cùng đinh như những con mồi tội nghiệp rồi ra sức mà tra khảo, định đoạt. Đó chính là thực chất tàn ác, bất nhân của bộ máy chính quyền phong kiến tay sai lúc bấy giờ. Chúng bỏ ngoài tai mọi lời van xin, giảng giải trình bày, cũng ko thèm xét tới mẫu cảnh khốn cùng của chị mà trái lại lúc nghe những lời đấy chúng lại càng hết lòng nhiếc móc, mắng chửi, thậm chí là ra tay đánh người, nhưng với phải chúng chỉ đánh đàn ông đâu, tới phận nữ yếu đuối con mọn như chị Dậu chúng nó cũng chẳng thèm xét soi, những quả đấm liên tục rơi vào ngực chị Dậu, cả một cát tát bôm bốp vào giữa mặt người phụ nữ tội nghiệp lúc cố van xin, nại nỉ.
Trước cảnh hung hãn, kinh khủng đấy của bọn lính lệ, chị Dậu chỉ còn nghĩ được một điều duy nhất là làm sao để cứu thoát chồng khỏi buổi bắt bớ ngày hôm nay. Ban sơ chị Dậu còn nghĩ tới bọn cai lệ chính là nhân danh nhà nước, đang làm việc nước, việc bị áp giải lên đình nếu thiếu sưu thuế vốn dĩ nó đã là việc từ bao lâu nay vẫn xảy ra, còn phận chồng mình lại là dạng cùng đinh mạt hạng, thì làm gì với lý lẽ nào để chối cãi. Thế nên chị đã cố mềm mỏng, lấy mẫu giọng sợ hãi, e ngại, nhún nhường muôn thuở nay của người nông dân, người phụ nữ lúc thấy quan sai mà cầu xin, hòng mong cho chúng động lòng thương mà thư thả cho chồng chị. Chị Dậu đã thể hiện mẫu bản tính nhẫn nhục, mộc mạc, biết thân biết phận để van xin một cách rất lễ phép, rất nhỏ nhẹ xưng cai lệ là "ông", lại tự xưng mình là "con", cặn kẽ giảng giải căn nguyên khốn khổ nhà mình, lời nói lúc thì "run run", lúc "thiết tha", thấy cai lệ sấn lại trói chồng thì "xám mặt" vội chạy tới đỡ tay hắn. Tuy nhiên với bản tính tàn ác từ bao đời nay, lý gì mà cai lệ lại thuận tiện tha cho nhà chị Dậu, hắn thẳng tay đấm cho chị mấy quả vào ngực ko hề tiếc thương. Trước nỗi lo sợ chồng mình bị bắt đi và sự phẫn nộ của một người nữ giới phải bán cả con, cả chó, cả rổ khoai trong nhà mà vẫn khốn khổ với thuế sưu, chị Dậu "hình như tức quá ko thể chịu đựng được", chị "liều mình cự lại". Trước mắt chị thì giờ đây luật lệ, phép nước nó ko còn quan yếu bằng tính mệnh của người chồng mới được cứu về từ quỷ môn quan đêm qua nữa, chị phải cứu chồng bằng mọi cách, mọi giá. Từ một người phụ nữ yếu đuối run rẩy, tha thiết van xin, chỉ chuyển sang nói lý với cai lệ, "Chồng tôi đau ốm ko được phép hành tội". Thực tế chị Dậu chỉ nói một lý lẽ rất hiển nhiên của xã hội chứ chưa hề đụng tới pháp luật, bởi vì chị cũng chẳng biết pháp luật là như thế nào. Đồng thời trong lúc đó, vô tình chị Dậu cũng thay đổi cách xưng hô của mình từ "ông-con", sang "tôi-ông", điều đó dẫn tới sự thay đổi về vị thế trong giao tiếp, chị Dậu đã dần dần bước lên đứng ở vị trí ngang hàng với tên cai lệ, với quân thù của mình, sẵn sàng đương đầu và chuẩn bị cho một trận chiến to. Nhận thấy sự phản kháng của chị Dậu tên cai lệ đã thẳng tay tát đánh bốp vào mặt chị rồi lại sấn tới trói anh Dậu mang đi. Lúc này đây, bản thân chị Dậu hiểu ra rằng sự van xin tội nghiệp hay lý lẽ chính đáng cũng không thể lay chuyển được mẫu hành động bắt người độc ác của tên cai lệ, lửa giận bốc lên ngùn ngụt, chị vùng dậy "nghiến hai hàm răng: mày trói ngay chồng bà đi bà cho mày xem!". Đó là sự đột phá ko tưởng nổi của chị Dậu, ngay tại lúc này chị đã chẳng còn thiết tha gì nữa, hành động và giọng nói của chị đã bộc lộ hết tất cả tâm tình của chị lúc này, chị quyết ko thèm đấu lý với tên cai lệ bất nhân này nữa mà chuyển sang đấu lực, bằng sự thách thức tới khinh bỉ trong sự xưng hô "bà-mày". Chị nói là hành động, "chị lao vào túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa", sức khỏe của một người nữ giới lực điền 24 tuổi rõ ràng đã chiếm thế thượng phong so với một tên cai lệ nhom nhem, hút nhiều trệu cũ. Hiệp trước tiên chị đã thắng lợi, làm cho tên cai lệ ngã "chỏng quèo" trên mặt đất. Hiệp thứ hai đám người thân ông lý trưởng xông vào vung gậy tính đánh chị, nhưng lại bị chị túm được gậy sau một hồi du đẩy, phản kháng cuối cùng anh chàng hầu cận ông lý bị chị túm được tóc"lẳng cho một mẫu ngã nhào ra thềm". Chị lại toàn thắng. Bọn phong kiến tay sai, ham mê bắt bớ lúc đầu với vẻ hùng hổ, kinh khủng ra sao, thì tới đây lại trông thật thảm hại, nhếch nhác và với phần hí hước. Trận chiến chỉ kết thúc lúc mẫu giọng thều thào yếu ớt của anh Dậu thốt ra can vợ "U nó ko được thế! Người ta đánh mình ko sao, chứ mình đánh người ta là phải tù phải tội". Câu nói đấy ko chỉ là lời can mà còn là lời nhắc nhở về mẫu lý, mẫu trật tự phổ biến và bất công trong xã hội phong kiến lúc bấy giờ, thứ mà người nông dân ko thể phản kháng lại được. Thế nhưng bản thân chị Dậu lại ko chấp nhận mẫu trật tự, mẫu lý đấy, chị muốn phản kháng, chị căm tức "Thà ngồi tù. Chứ ko để chúng nó làm tình làm tội mãi được".
Mặc dù sau trận "tức nước vỡ bờ" này, chị Dậu sẽ còn phải hứng chịu nhiều tai kiếp phía sau nữa, thế nhưng sự phản kháng của này đã thể hiện rất rõ những vẻ đẹp và sức mạnh tiềm tàng bên trong con người chị Dậu. Đó là tấm lòng yêu thương chồng thiết tha sâu nặng, biết nhẫn nhục, chịu đựng, hy sinh vì gia đình, thế nhưng bản thân chị cũng ko hoàn toàn là người yếu đuối, để mặc người ta giày xéo, chị vẫn với một sức sống mạnh mẽ một ý thức phản kháng tiềm tàng, sẵn sàng bùng nổ lúc thực sự quá sức chịu đựng để bảo vệ chồng con. Ngoài ra đoạn trích phản ánh sự tàn ác, bất nhân và mẫu trật tự xã hội phổ biến đầy bất công trong xã hội phong kiến đã thúc ép người nông dân vào cùng đường tuyệt lộ.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 2
Tức nước vỡ bờ là chương XVIII của tiểu thuyết Tắt đèn. Nếu đặt vào mạch chung của cuốn tiểu thuyết thì đây là chương truyện với kịch tính rất cao. Mười bảy chương truyện trước đó đã thuật lại ko biết bao nhiêu là cảnh cùng cực, khốn đốn của vợ chồng chị Dậu trong những ngày sưu thuế.
Nhà đã nghèo "lên tới bậc nhì, hàng đầu trong hạng cùng đinh", tới vụ thuế, anh Dậu lại ốm liệt giường liệt chiếu. Cho nên, vì suất sưu của anh Dậu mà chị Dậu phải bán chó, bán con, phải chịu đựng những lời rủa sả cay độc của vợ chồng Nghị Quế và cũng từng phải "nếm" cả những "quả phật thủ'* của bọn lính tráng và người thân lí trường. Cũng vì suất sưu đấy mà anh Dậu bị đánh, bị trói giữa lúc ốm đau. Chế độ thực dân, phong kiến không những đánh thuế vào người sống, mà còn dựng cả người chết dậy mà đánh thuế. Cho nên, nộp xong suất sưu của anh Dậu, chị Dậu những tưởng đã trả được "món nợ nhà nước", nào ngờ, bọn hào lí cho biết chị còn phải nộp suất sưu của "chú Hợi" đã chết từ năm ngoái. Thế là chị Dậu bị đẩy tới chỗ cùng đường. Anh Dậu lại tiếp tục bị đánh, bị trói cho tới ngất xỉu đi như chết. Nửa đêm, người ta đem anh Dậu rũ rượi như một mẫu xác trả về cho chị Dậu. Nhờ với láng giềng đổ tới giúp, chị Dậu đã cứu sống được chồng. Nhưng trời vừa sáng, cai lệ và người thân lí trưởng "đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng", Tính mệnh của anh Dậu bị đe dọa nghiêm trọng. Thế là "tức nước vỡ bờ", chị Dậu đã vùng lên chống trả một cách quyết liệt. Đặt nhân vật vào tình huống đầy kịch tính đấy, chương truyện vừa phơi bày khuân mặt tàn ác, bất nhân của lũ tôi tớ sai của bọn thực dân, phong kiến, vừa làm vượt bậc những phẩm chất, tính cách tốt đẹp của người phụ nữ nông dân Việt Nam.
Gương mặt thất thần, tàn ác của lũ tôi tớ tay sai dưới chế độ thực dân, phong kiến được thể hiện qua hình ảnh cai lệ và tên người thân lí trưởng. Cai lệ là một thứ chức tước hẳn hoi. Trong tay hắn cũng với lính tráng để sai bảo. Nhưng làm "cai" thì chưa phải là quan. Đó chỉ là thứ chức tước hạng bét của nhà binh dưới chế độ cũ. Thực chất, cai lệ cũng là một loại tôi đòi, chân tay của quan phủ, quan thị xã ngày xưa. Người thân lí trưởng thì tuyệt nhiên ko với chức quyền gì. Y đúng là tôi đòi của bọn thôn xóm. Thậm chí y với thể là một người nghèo. Sở hữu lần chị Dậu từng năn nỉ hắn: "Bạn nghèo với nhau, bác bỏ nói khéo với ông Lí cho tôi". Nhưng hắn "hăm hăm vác gậy" bỏ đi mà ko quên mát mẻ: "Tôi ko dám làm bạn với nhà chị." Cai lệ và người thân lí trưởng tuy thân phận, địa vị khác nhau, thái độ của chúng cũng ko hoàn toàn giống nhau, nhưng sự bất nhân, tàn ác thì ko đứa nào chịu thua kém đứa nào. Chỉ cần một ít chi tiết nghệ thuật, chân dung của chúng đã được nhà văn khắc họa hết sức sắc sảo.
Giữa nhà chị Dậu, đúng hơn là những túp lều giống như nơi chứa phân tro, trong đó chỉ với một người đàn ông vừa thoát chết, đang "ốm rề rề", một người nữ giới nuôi con mọn với ba đứa trẻ, cai lệ và người thân lí trưởng hiện lên hệt một bọn đầu trâu, mặt ngựa đằng đằng sát khí. Chúng hùng hùng, hổ hổ "sầm sập tiến vào" nhà chị Dậu. Tay chúng cầm toàn những thứ dụng cụ đánh người để uy hiếp những người yếu bóng vía, nào "roi song", "tay thước", nào "dây thừng". Vừa vào tới nhà, cai lệ tức thời ra oai. Hắn "gõ đầu roi xuống đất". Trước chị Dậu và anh Dậu hắn tỏ ra rất hống hách. Hắn gọi anh Dậu là "thằng", chị Dậu là "mày", xưng với họ là "ông", là "cha mày". Cai lệ động mở mồm là "thét", "quát". Hắn quát chị Dậu: "Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?". Và lúc "quát", lúc "thét", cai lệ lúc thì "trợn hai mắt", lúc thì "giọng hầm hè". Người thân lí trưởng ko hống hách như thế, nhưng hắn mát mẻ, xui xiểm cai lệ để tên này càng ngạo ngược hơn: "Chị khất tiền sưu tới chiều mai phải ko? Đấy! Chị hãy nói với ông cai để ông đấy ra đình kêu với quan cho! Chứ ông lí tôi thì ko với quyền giám cho chị khất một giờ nào nữa". Anh Dậu đang ốm đau, lại bị trói cho tới ngất xỉu đi, vừa thoát chết, vậy mặc cả cai lệ và người thân lí trưởng chẳng phải với một tẹo động tâm. Vào nhà, nhìn thấy anh Dậu "run rẩy đựng bát cháo... mới kề vào tới mồm", cai lệ liền buông lời rủa sả: "Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à?". Thấy anh Dậu vì sợ quá mà ''lăn đùng ngã ngửa ra đó, ko nói được câu gì", người thân lí trưởng "cười một cách mỉa mai: Anh ta lại sắp phải gió như đêm qua đấy", cả hai tên bất nhân đấy ko cần biết tới gia đạo của chị Dậu. Chúng ko để xuôi tai bất kì một lời van xin nào của người nữ giới đấy. "Cai lệ ko để cho chị Dậu được nói hết câu...! Hắn chỉ một mực thúc giục: "Nộp tiền sưu! Mau!". Rồi hắn đe dọa "Nếu ko với tiền nộp sưu cho ông hiện giờ, thì ông sẽ túa cả nhà mày đi". Thái độ của hắn ngày càng hung hãn. Hắn sai người thân lí trưởng trói anh Dậu. Thấy tên này "hình như ko dám hành tội một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì" hắn "đùng đùng" "giật phắt mẫu thừng", "chạy sầm sập" tới chỗ anh Dậu...
"Sầm sập tiến vào", "sầm sập tới", "sấn tới", "nhảy vào"; "gõ đầu roi xuống đất", "thét", "quát", "mỉa mai", "hằm hè", "đùng đùng" "bịch luôn vào mẫu ngực chị Dậu mấy bịch", "tát cả vào mặt chị một mẫu đánh đốp", chân dung của cai lệ và người thân lí trưởng được khắc họa bằng những chi tiết điệu bộ, giọng nói và hành vi tương tự. Ngô Tất Tố ko tiêu dùng bất kì một chi tiết nào để miêu tả suy nghĩ của chúng. Đó chính là sự sắc sảo, tinh tế của ngòi bút nhà văn. Bởi vì, lũ đầu trâu, mặt ngựa, xem việc đánh người như là việc tự nhiên, chẳng bao giờ thấy động lòng trắc ẩn, thì làm gì biết suy nghĩ. Bỏ đi những chi tiết miêu tả nội tâm, Ngô Tất Tố vừa làm vượt bậc thực chất bất nhân, thất đức, thực chất cầm thú của bọn tôi đòi, tay sai, vừa tạo ra kịch tính căng thẳng cho mạch truyện.
Trong tiểu thuyết Tắt đèn, chị Dậu được miêu tả như một người phụ nữ rất mực dịu dàng. Vì bị áp bức bóc lột, chị Dậu đành chịu đựng, nhẫn nhục, và trong nhiều trường hợp, chị là người với thể nhẫn nhục, chịu đựng. Nhưng chị Dậu ko thuộc loại người yếu đuối, chỉ biết than khóc. Thông minh, sắc sảo, đảm đang, tháo vát, chị Dậu còn tiềm tàng một khả năng phản kháng. Chả vậy mà ngay giữa đình làng, trước mặt bọn hào lí, chị đã dám "tru tréo", kêu to lên sự bất nhân của chế độ sưu thuế thực dân, phong kiến: "Khốn nạn thân tôi! Trời ơi! Em tôi chết rồi còn phải đóng sưu, hở trời". Bị quăng từ đình làng về, rồi được cứu sống, anh Dậu chỉ còn biết khóc em, khóc mẫu Tí, khóc cho số phận của anh. Trái lại, chị Dậu tỏ thái độ bất cần. Chị tĩnh tâm khuyên giải chồng: "Còn như mấy đồng tiền sưu, tuy nó nóng thật, nhưng nó chưa kịp thì khất. Thịt người tanh, chả người nào ăn được.Thầy em cứ yên tâm nằm nghỉ, ko phải lo lắng gì cả."
Cảnh ''tức nước vỡ bờ" miêu tả tinh tế diễn biến tâm lí của một tính cách nhất quán. Chị Dậu với thể nhẫn nhục, chịu đựng, nhưng lúc bị đẩy tới chân tường, thì cũng biết chống trả quyết liệt thể hiện một khả năng phản kháng tiềm tàng.
Trước thái độ hung hăng, những lời hống hách của cai lệ, chị Dậu "run run". Chị sợ thì ít, mà lo cho chồng thì nhiều. Chị gọi cai lệ "ông", tự xưng là cháu. Chị van xin, cầu khẩn bằng giọng "cố tha thiết": "Hai ông làm phước nói với ông lí hãy cho cháu khất...", "Khốn nạn! Nhà cháu đã ko với, dẫu ông chửi mắng cũng thế thôi. Xin ông trông lại!". Tới lúc thấy tính mệnh của chồng bị đe dọa, thái độ của chị Dậu thay đổi hoàn toàn. Chị vẫn cố van xin, nhưng vội vàng đặt đứa con đang bế xuống đất, chạy tới đỡ lấy tay cai lệ, ko đe hắn đụng tới anh Dậu. Đang xưng hô "ông - cháu", chị Dậu chuyển qua "ông - tôi" với cai lệ. Người nữ giới uất ức đã liều mình đứng dậy tự đặt ngang hàng với cai lệ để cảnh báo hắn: "Chồng tôi đau ốm, ông ko được phép hành tội!". Thái độ của chị Dậu ngày càng quyết liệt. Người nữ giới dịu dàng bỗng trở nên đáo để. Chị hạ cai lệ xuống thứ "mày" và ngang nhiên thách thức: "Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem". Chị Dậu quật ngã bọn tay sai hung ác trong ngang hàng, quật cường với sức mạnh kì lạ - Chị "túm lấy cổ" cai lệ "ấn dúi ra cửa." Cai lệ ngã chỏng quèo trên mặt đất, mồm vẫn lảm nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu". Tên người thân lí trưởng cũng bị chị Dậu "túm tóc lẳng сho một mẫu, ngã nhào ra thềm". Giọng văn của Ngô Tất Tố trở nên hể hả. Dưới ngòi bút của ông, hình ảnh chị Dậu trở nên khỏe khoắn, quyết liệt bao nhiêu, thì hình ảnh bọn tay sai hung ác trở nên nhỏ bé, hèn mạt, nực cười và hí hước bấy nhiêu. Thấy chị Dậu quá quyết liệt, anh Dậu vừa run vừa kêu: "U nó ko được thế! Người ta đánh mình ko sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội". Nhưng "tức nước" thì thế tất "vỡ bờ". Nghe anh Dậu can, chị Dậu càng phẫn uất: "Thà ngồi tù. Để cho chúng làm tình làm tội mãi thế, tôi ko chịu được...". Câu nói mộc mạc đầy phẫn uất đấy giống như lời tuyên ngôn hùng hồn cho quy luật: Sở hữu áp bức, dứt khoát với đấu tranh.
Sức mạnh kì diệu của chị Dậu là sức mạnh lòng căm hờn, uất hận bị dồn nén tới mức ko thể chịu đựng được nữa. Đó còn là sức mạnh của tình thương yêu chồng con vô bờ bến. Một người nữ giới lúc nào cũng chỉ nghĩ tới chồng, tới con, nhiều lần lấy thân của mình để chở che đòn roi cho chồng, vì chồng con, người nữ giới đấy sẵn sàng "thà ngồi tù".
Nguyễn Tuân gọi chân dung chị Dậu trong "Tắt đèn" là "bức chân dung lạc quan". Nguyễn Tuân quả quyết rằng ông đã gặp chị Dậu trong "một đám đông phá thóc của Nhật trong những ngày thị xã kì Tổng khởi nghĩa". Dưới ngòi bút của Ngô Tất Tố đã khẳng định tài năng miêu tả nhân vật chị Dậu vừa hiện lên sống động giống như người với thật, vừa thể hiện quy luật thế tất của đời sống hiện thực. Cho nên, chị Dậu trong tiểu thuyết "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố với khả năng bước ra khỏi trang văn để tới với thế cuộc và sống mãi trong đời sống ý thức của chúng ta.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 3
Ngô Tất Tố là nhà văn bậc thầy trong trào lưu văn học hiện thực những năm mà quốc gia còn gian lao, nhân dân bị đọa đầy. Trong hoàn cảnh đấy, tác giả lấy bối cảnh từ một vụ thu sưu thuế ở làng quê để qua đó phản ánh số phận khổ đau của những người nông dân trong xã hội đương thời đồng thời tố cáo giai cấp thống trị. Đặc thù qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ, tranh chấp của giai cấp khác nhau đã tạo ra sự thu hút với người đọc, làm cho họ thương cảm cho chị Dậu và dấy lên sự tức tối, lòng thù hận với giai cấp thống trị.
Trong đoạn trích, ông thành công trong việc xây dựng hình tượng người phụ nữ trong xã hội đương thời thông qua nhân vật chị Dậu. Và ông rất sắc sảo lúc gây dựng những tình tiết trong truyện xoay quanh nhân vật chị Dậu, đã làm sáng lên phẩm chất của người nông dân dù bị đọa đầy.
Việc thu sưu thuế vẫn diễn ra gay gắt, bọn tay sai của những quan trên, lí trưởng cứ thế lộng hành, nhà chị Dậu thì ngày càng khó khăn. Chị phải bán khoai, bán chó, bán cả đứa con gái to cho nhà lí trưởng để nộp nốt sưu cho chồng của mình. Anh Dậu ngày càng đau ốm, sau trận đánh trói đấy, anh càng yếu dần, nếu bị chúng đánh trói nữa tưởng rằng sẽ chết mất. Và chị Dậu đang tìm mọi cách để bảo vệ chồng của mình. Đoạn trích vượt bậc với cảnh cai lệ và chị Dậu đối đầu lúc tên tay sai tới thúc sưu nhà chị rất gay cấn và đúng như nhan đề "tức nước vỡ bờ".
Chị Dậu là một người phụ nữ yêu thương chồng rất mực, chị chăm sóc chồng đang ốm vì vừa bị bọn cường hào lí trưởng đánh đập. Chị cũng thương con mình sâu sắc. Chị tất tả chạy xuôi ngược vay được vài nắm gạo và nấu bát cháo loãng cho chồng ăn lại sức. Từ cách chị chăm chồng, đỡ chồng dậy và cách xưng hô: "Thầy em cố dậy húp tí cháo cho đỡ xót ruột" đã thể hiện sự dịu dàng vốn với trong mỗi người phụ nữ Việt Nam ngày trước.
Chị trở thành trụ cột trong gia đình, gánh chịu mọi khổ đau, sự túng quẫn vì sưu thuế. Chị đổ mồ hôi sôi nước mắt để cứu anh Dậu. Chăm sóc anh nhưng lúc đấy bất thần tên tay sai của lí trưởng và cai lệ xông vào, trên tay là roi, thước và dây thừng, la hét bắt anh chị phải nộp sưu thuế, Anh Dậu quá khiếp đảm tới nỗi suýt ngất, chỉ còn mình chị Dậu chạy vạy, ứng phó với giai cấp thống trị. Thoạt đầu, chúng định lôi anh Dậu đi nhưng ko hành hung mà chúng lại chửi bới mỉa mai tới nỗi chị Dậu vẫn van xin "cháu xin ông" để khất hạn nộp sưu nhưng rồi chúng sấn tới đánh chị thì đã chạm tới giới hạn cuối cùng, tính cách của "người nữ giới lực điền" đấy mới bộc lộ một cách mạnh mẽ và cứng cỏi hơn. Vậy nên người ta mới nói với áp bức bất công thì ắt hẳn với sự đấu tranh.
Chị Dậu đang đứng lên để bảo vệ gia đình và cuộc sống của mình. Chị liều mình phản kháng lại những cú đấm thô bạo bằng những lí lẽ sắc bén: "Chồng tôi đau ốm, ông ko được phép hành tội!". Ko còn xưng hô tôn trọng với những kẻ độc ác và bạo tàn, chị quên đi vị thế của mình chỉ là những người nông dân thấp hèn, chị đứng lên ngang hàng với những kẻ bạo tàn để đấu tranh. Với tình yêu thương của một người vợ, chị đã chống trả lại bọn chúng. Hai hàm răng nghiến chặt: "Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!" đầy thách thức và đe dọa. Điều đó thể hiện thái độ căm giận lũ chó đểu, khinh bỉ tới cao độ, đồng thời khẳng định tư thế sẵn sàng đương đầu của chị, ko thèm đấu lí nữa mà thẳng tay trừng trị chúng.
Một hành động phản kháng rất mạnh mẽ, chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi đầu ra cửa "Sức lẻo khẻo của anh chàng nghiện chạy ko kịp với sức xô đẩy của người nữ giới lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất... Còn tên người thân lí trưởng hung hăng kết cuộc cũng bị chị Dậu túm tóc; lẳng cho một mẫu, ngã nhào ra thềm". Cách miêu tả rất độc đáo của Ngô Tất Tố đã làm cho cuộc đối đầu của chị và tên cai lệ trở nên sinh động, trong xã hội bất công đấy, một trận chiến công lí diễn ra để trừng trị kẻ ác đáng làm người ta khâm phục. Có nhẽ vì người nông dân đặc trưng là người phụ nữ họ đã phải chịu nhiều bất công nên lúc bị dồn tới đường cùng, họ phản kháng với mục đích tự vệ chính đáng. Tuy vậy, hành động của chị Dậu chỉ là một tư nhân chứ chưa phải là cả xã hội cùng đấu tranh để phóng thích giai cấp. Có nhẽ theo quy luật, càng nhiều áp bức thì sẽ càng xuất hiện đấu tranh.
Nhân vật cai lệ là nhân vật tiêu biểu cho lũ tay sai, dụng cụ đàn áp đắc lực của giai cấp thống trị. Hắn là một tên nghiện ngập, để xác định vai trò của mình trong việc đi thúc sưu thuế, hắn đánh người, trói người vô tội vạ. Trong xã hội đấy, cai lệ chỉ là tay sai, là tên đứng ra hành tội người dân nghèo thay lũ quan lại tham lam và độc ác.
Đoạn trích Tức nước vỡ bờ là một đoạn văn giàu ý nghĩa hiện thực. Ngô Tất Tố xây dựng nhân vật chị Dậu là một người phụ nữ dịu dàng nhưng cũng quyết đoán, thương yêu chồng con nhưng cũng đầy đủ sức mạnh để đương đầu. Qua đoạn trích, ta thấy nhà văn đã dành tình yêu thương và sự đồng cảm sâu sắc cho chị Dậu cùng với đó lên án xã hội bất công và tàn ác.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 4
Ngô Tất Tố là một nhà văn hiện thực trước cách mệnh tháng tám nhiều tác phẩm của ông nhằm với trị giá tố cáo sâu sắc chúng ta đã thấy được những hình ảnh đó qua những nhân vật vượt bậc trong tác phẩm tức nước vỡ bờ.
Những đề tài tiêu biểu mà Ngô Tất Tố thể hiện qua những tác phẩm của mình đó là sự nghèo khổ của những người nông dân, họ bị bần cùng hóa và lâm vào một con đường khó khăn, họ bị xã hội trà đạp, bị mẫu đói bao vay. Nhưng nhân dân đói khổ đó một phần là do chiến tranh gây ra một phần là do những thế lực cầm quyền tàn ác đã bòn rút hết những của nả của nhân dân, chúng ta đã thấy trong tức nước vỡ bờ hình ảnh người nông dân nghèo khổ luôn bị áp bức bóc lột, bị nộp sưu cao thuế nặng đã làm cho mỗi người đều cảm thấy phẫn uất trước những hiện tượng đó. Trong tác phẩm này ta thấy xuất hiện nhân vật vợ chồng chị Dậu là vượt bậc cho những người nông dân bị áp bức.
Loại nghèo đói đã bao vay trong cuộc sống của nhân dân rồi, lại thêm những sức ép khác đó là hình ảnh những người nông dân bị bắt nộp sưu cao thuế nặng, ko với đủ cơm để ăn nhưng người nông dân lao động tới đâu lại phải nộp hết tiền sưu thuế tới đấy đói khổ ngày càng trở nên nặng nề hơn, sức ép từ mẫu đói mẫu khổ làm cho người nông dân bị bần cùng hóa, hình ảnh đó đã mang những trị giá tố cáo sâu sắc lúc người nông dân luôn phải chịu những đớn đau cả về thể xác lẫn ý thức hình ảnh đó vang vọng trong trái tim của mỗi người, chúng ta đã thấy trong tác phẩm này người nông dân bị áp bức tới tận xương tủy nếu ko nộp đầy đủ sưu thuế thì cũng bị đánh chết. Chúng ta đã bắt gặp những hình ảnh rất đau thương lúc chồng chị Dậu bị bắt vì ko nộp đủ sưu thuế.
Hình ảnh đó đã tác động mạnh mẽ tới những con người này, hình ảnh của người nông dân bị đánh đập mọi rợ lúc ko với tiền nộp đủ sưu thuế, chúng đã bị đánh và bị hành tội cả về thể xác lẫn ý thức, trong hoàn cảnh xã hội tương tự mẫu đói khổ vẫn đang bủa vây nhưng những người nông dân này lại luôn phấn đấu phải kiếm từng miếng cơm manh áo cho cuộc sống của mình, cùng với những gánh nặng khác cũng đã tác động tới những suy nghĩ và tình cảm của con người, những hình ảnh đó đã mang những đặc trưng tiêu biểu cho người nông dân Việt Nam. Loại nghèo đói thật tàn ác lúc nó bòn rút hết ý thức và tiền tài của nhân dân, mẫu đói đó làm cho người nông dân kiệt sức, họ lâm vào đường nợ lần vì sưu thuế cao, anh Dậu bị ốm nặng nhưng bọn chúng tới và bắt nộp sưu thuế đầy đủ, chi tiết chị Dậu xin bọn chúng đã để lại những day dứt trong lòng người đọc.
Lúc chị Dậu xin bọn chúng còn bị bọn chúng đánh đập cho, chị bị bọn chúng tát vào mặt những hình ảnh đó đã mang trị giá tố cáo sâu sắc những tên quan lại chỉ biết lo ăn chơi ko lo nghĩ cho cuộc sống của người nông dân, lúc anh Dậu chưa chết bọn chúng bắt nộp đầy đủ sưu thuế, những hình ảnh đó đã chứng tỏ rằng bọn chúng là những tên rất độc ác, chị Dậu xin khất và sẽ trả đủ nhưng bọn chúng ko nghe, những hình ảnh đó đã mang những trị giá to cho chúng ta, lúc chúng ta hiểu được nỗi khổ của những người nông dân đó và thấu hiểu đồng cảm với số phận của họ.
Những tên quan lại là những tên độc ác, còn những tên lính đi thu sưu thuế chỉ là những tên tôi đòi làm theo sự chỉ đạo của những tên quan kia, đó là một dụng cụ để nó thực hiện tội ác của mình, những hình ảnh lúc anh Dậu bị đánh, chị Dậu cố van xin, và cả hành động chị Dậu quyết định bán con để với tiền lo trả sưu thuế cho bọn chúng đã thể hiện tình cảm của chị đối với người chồng của mình, sự đớn đau đó được chị quyết định ra nhưng đó chỉ là những điều mà chị đang phấn đấu để cho anh Dậu ko bị đánh, lúc những hành động của bọn chúng quá quắt thì chị dậu mới ko thể chịu được những cách cư xử của bọn chúng chị đã thể hiện được sức mạnh của mình lúc bị bọn chúng bóc lột, những hình ảnh đó đã mang những điều thật to lao lúc chị vừng lên đấu tranh với mẫu ác mẫu xấu hình ảnh đó đã thể hiện chị là một người biết đứng lên đấu tranh để bảo lệ công lý của những người nông dân nghèo khổ.
Trong tác phẩm đã thể hiện được nỗi khổ của những người nông dân trước cách mệnh họ chịu bao cực khổ, và mẫu nghèo đói đã đang bủa vây lấy thế cuộc của họ, nhưng chị Dậu là một sức mạnh biểu hiện đã biết đứng lên đấu tranh chống lại mẫu ác mẫu xấu để bảo vệ cuộc sống của họ, họ là những con người đại diện cho những sức mạnh to to của dân tộc Việt Nam, với áp bức với đấu tranh, chống lại những sự tàn bạo của bọn chúng.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 5
Ngô Tất Tố là một trong những nhà văn hiện thực phê phán nổi tiếng nhất thời kì cách mệnh. Những tác phẩm của ông luôn đi liền với hình ảnh những người nông dân khốn khổ, luôn bị bóc lột, bị áp bức mà ko thể tìm ra được lối thoát. Và nhắc tới ông, có nhẽ chúng ta sẽ được nghe trước tiên là tác phẩm “Tắt đèn”. Và trong tác phẩm, phân đoạn “Tức nước vỡ bờ” là một trong những đoạn văn gây nhiều xúc động và với ý nghĩa nhất trong lòng người đọc.
Tác giả lấy đề tài từ vụ thuế hàng năm ở những làng quê Bắc Bộ, với những hình ảnh như in đậm vào tâm trí của người đọc, hiện lên số phận bi thảm của những người phụ nữ nói chung và những người nông dân nói riêng cùng thực chất của giai cấp thống trị trong xã hội đương thời. Đó là tình cảnh của người nông dân “một cổ hai tròng” lúc vừa chịu ách bóc lột của những kẻ tàn tích phong kiến còn sót lại, vừa của những kẻ đi theo thực dân pháp, bán đứng tổ quốc. Trong tác phẩm, tác giả đã sử dụng ngòi bút hiện thực để vẽ nên chân dung của hàng loạt những nhân vật ở trong tác phẩm. Tiêu biểu cho những kẻ áp bức con người là vợ chồng Nghị Quế, luôn lợi dụng tình cảnh của những con người đang gặp vấn đề nhằm trục lợi hay những bọn tay sai cường hào tuy chỉ là những kẻ làm thuê nhưng chúng lại ko biết thương yêu những người đồng loại vất vả mà lại chỉ biết áp bức những người nông dân tay ko tấc sắt. đó chính là những con người đại diện tầng lớp tiêu biểu phong kiến tàn tích của xã hội.
Ngoài ra, tác giả còn rất khéo léo xây dựng hình tượng vô cùng kiên cường mà cũng đầy cảm động về hình ảnh của chị Dậu - một người phụ nữ luôn hết lòng chăm lo cho chồng cho con mà ko nghĩ cho mình bao giờ. Tốt đẹp là thế nhưng họ luôn phải chịu sự áp bức từ kẻ khác. Họ cũng ko với cách nào để phản kháng hoàn toàn bởi chính họ còn ko biết làm cách nào thoát ra khỏi vũng lầy. Mở đầu là cảnh chị Dậu chăm sóc người chồng ốm yếu vừa bị bọn hào lí trong làng đánh đập mọi rợ chỉ vì thiếu tiền nộp sưu. Chị Dậu đã phấn đấu hết sức để cứu chồng nhưng cuối cùng anh Dậu vẫn ko tránh được sự bắt bớ, hành tội. Sở hữu thấy được tình thương yêu chổng con sâu sắc của chị Dậu, ta mới hình dung được sự dũng cảm quên mình của chị. Chị tất tả chạy ngược chạy xuôi, vay được nắm gạo nấu nồi cháo loãng. Cảm động thay là cảnh chị Dậu múc cháo ra mấy mẫu bát cũ kĩ, sứt mẻ và quạt cho cháo mau nguội rồi ân cần mời mọc: Thầy em cố dậy húp tí cháo cho đỡ xót ruột. Trong ánh mắt và giọng nói của người vợ nghèo khổ đấy toát lên một tình cảm tha thiết tới nao lòng.
Chị Dậu đã trở thành trụ cột của mẫu gia đình đang quẫn bách khốn khổ vì sưu, vì thuế. Chồng bị đánh đập, gông xiềng. Một tay chị chống chèo, chạy vạy, phải bán tất cả những gì với thể bán được, kể cả đứa con gái đầu lòng ngoan ngoãn, hiếu thảo mà chị thương đứt ruột đứt gan để lấy tiền nộp sưu, cứu chồng khỏi vòng tù tội. Chị đã phải đổ bao mồ hôi nước mắt để anh Dậu được trả tự do trong tình trạng tưởng như chỉ còn là một mẫu xác ko hồn. Giữa lúc anh Dậu vừa bưng bát cháo kề vào mồm thì cai lệ và người thân lí trưởng đã sầm sập sấn vào với những roi song, tay thước và dây thừng, la hét bắt anh phải nộp tiền sưu. Quá khiếp đảm, anh Dậu đã lăn đùng ngã ngửa ra ko nói được câu gì, chỉ còn chị Dậu một mình phải ứng phó với những kẻ độc ác, luôn đòi ra tay với vợ chồng chị.
Ban sơ, lúc bọn chúng ập vào định lôi anh Dậu đi nhưng chưa hành hung mà chỉ chửi bới, mỉa mai, đe dọa thì chị Dậu vẫn nhũn nhặn van xin tên cai lệ độc ác. Vả lại, kinh nghiệm lâu đời đã thành bản năng của người nông dân thấp cổ bé họng là phải biết rõ thân phận mình. Thói quen nhẫn nhục làm cho chị chỉ dám năn nỉ, khơi gợi lòng nhân từ của tên cai lệ: Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tĩnh được một lúc, ông tha cho! Cách xưng hô ông, cháu của chị Dậu là cách xưng hô của kẻ dưới với người trên, biểu hiện sự hạ mình. Bọn chúng chẳng thèm nghe mà sầm sập chạy tới chỗ anh Dậu, định bắt trói anh một lần nữa thì chị Dậu đã giận xám mặt nhưng vẫn cố chịu đựng, níu tay tên cai lệ van nại: Cháu xin ông! Mọi lời nói, hành động của chị Dậu đều ko ngoài mục đích để bảo vệ chồng.
Tới lúc giới hạn của sự chịu đựng bị phá vỡ thì tính cách cứng cỏi của chị Dậu mới thật sự bộc lộ. Lúc tên cai lệ đáp lại lời van xin của chị bằng những cú đấm thô bạo rồi sấn tới trói anh Dậu thì chị tức quá ko thể chịu được nên đã liều mình phản kháng lại. Sự bùng nổ tính cách này là kết quả thế tất của quá trình chịu đựng trong khoảng thời gian dài sự tàn ác, bất công. Điều đó đúng với quy luật với áp bức, với đấu tranh. Người đọc xót thương một chị Dậu phải hạ mình van xin bao nhiêu thì càng tán đồng, nể sợ một chị Dậu đáo để, quyết liệt bấy nhiêu. Lúc đầu, chị cự lại tên cai lệ bằng lí lẽ: Chồng tôi đau ốm, ông ko được phép hành tội! Thực ra, chị chỉ nói đốn lòng nhân đạo tối thiểu của con người. Chị ko còn xưng cháu và gọi tên cai lệ bằng ông nữa mà xưng là tôi – ông, ngẩng cao đầu nhìn thẳng vào mặt đối thủ.
Từ vựng thế thấp hèn của kẻ dưới, chị Dậu vụt trở thành ngang hàng với những kẻ xưa nay vẫn đè đầu cưỡi cổ mình. Câu nói của chị là lời cảnh cáo rắn rỏi mà vẫn với đủ tình, đủ lí. Nhưng mẫu ác thường ko biết chùn tay. Tên cai lệ cứ sấn tới đánh chị và nhảy vào định lôi anh Dậu đi. Lòng yêu thương chồng tha thiết đã xúc tiến chúng phải hành động chống trả quyết liệt lũ tay sai tàn ác đang cố tình phá nát gia đình chị.
Chị ko chấp nhận để chồng mình bị hành tội thêm một lần nữa. Hành động chống trả bọn tay sai diễn ra thật bất thần nhưng thực ra mầm mống phản kháng đã ẩn chứa từ lâu dưới vẻ ngoài cam chịu nhẫn nhục thường ngày của chị. Sự chịu đựng kéo dài và sự áp bức lên tới tột đỉnh làm cho cho thái độ phản kháng bùng lên dữ dội. Tiếp sau lời cảnh cáo sắt đá là hành động phản kháng mạnh mẽ. Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khẻo của anh chàng nghiện chạy ko kịp với sức xô đẩy của người nữ giới lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất… Còn tên người thân lí trưởng hung hăng kết cuộc cũng bị chị Dậu túm tóc; lẳng cho một mẫu, ngã nhào ra thềm Do đâu mà chị Dậu với sức mạnh lạ thường một lúc quật ngã hai tên tay sai hung hãn tương tự ? Đó là sức mạnh của lòng căm hờn mà mẫu gốc của lòng căm hờn đấy lại chính là tình yêu thượng và ý thức bảo vệ chồng con của người nữ giới nghèo khổ.
Tuy vậy, sự phản kháng của chị Dậu mới chỉ là hành động tức nước vỡ bờ của một tư nhân chứ chưa phải là hành động vùng lên phá vỡ áp bức bất công để tự phóng thích của một giai cấp, một dân tộc. Thế nhưng nó cũng chứng minh cho quy luật với áp bức, với đấu tranh. Áp bức càng nhiều thì đấu tranh càng quyết liệt.
Ý nghĩa của câu tục ngữ "tức nước vỡ bờ" qua ngòi bút hiện thực của Ngô Tất Tố đã được thể hiện thật sống động và đầy thuyết phục. Tuy tác giả khỉ đó chưa giác ngộ cách mệnh và tác phẩm kết thúc bằng tình cảnh bế tắc của chị Dậu nhưng nhà văn Nguyễn Tuân đã nhận xét rằng Ngô Tất Tố, với Tắt đèn đã “xui người nông dân đấu tranh cách mệnh…”.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 6
Tắt đèn là một trong những tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Ngô Tất Tố, tác phẩm ko chỉ mang trị giá hiện thực mà còn mang trị giá nhân đạo sâu sắc. Mặc dù bị đàn áp, bị đẩy tới bước đường cùng nhưng họ ko cam chịu, mà luôn mang trong mình ý thức phản kháng mãnh liệt. Đoạn trích Tức nước vỡ bờ một mặt vạch trần thực chất độc ác của giai cấp thống trị, mặt khác ngợi ca vẻ đẹp tình yêu thương và sức mạnh ý thức phản kháng của những người nông dân.
Nhan đề “Tức nước vỡ bờ” do nhà soạn đặt, nó là một câu thành ngữ thể hiện quy luật lúc nước bị dồn ứ lâu, quá đầy sẽ làm vỡ bờ ngăn. Qua câu thành ngữ này nhằm nói lên quy luật xã hội: với áp bức ắt với đấu tranh. Lấy nó làm nhan đề đoạn trích là hoàn toàn hợp lí: một mặt vừa phản ánh đúng nội dung của tác phẩm, mặt khác nêu lên chân lí: lúc con đường sống của quần chúng bị áp bức thì chỉ với con đường đấu tranh để tự phóng thích chính mình. Tác phẩm với hai hình tượng trung tâm là tên cai lệ và chị Dậu. Mỗi nhân vật đại diện cho một giai cấp, một phẩm chất khác nhau, qua đó bộc lộ những suy nghĩ, quan niệm của tác giả về xã hội lúc bấy giờ.
Nhân vật cai lệ là đại diện cho khuân mặt độc ác, bất nhân của những kẻ cầm quyền trong xã hội thuộc địa nửa phong kiến. Hắn ta là một tên tay sai “nhiều năm kinh nghiệm”, thuần thục trong việc đánh, trói, dọa nạt và cướp bóc của dân lành. Hành động gây tội ác được hắn ý thức rằng đang thực thi công việc của “người thân nước”. Chính bởi suy nghĩ đó nên mỗi hành động của hắn vô cùng độc ác, ko với chút tình thương. Trước hết là qua lời nói, hắn tiêu dùng những lời lẽ cục súc, thô lỗ: “thét” “quát” “hầm hè” “nham nhảm thét”,… Thể hiện rõ ràng nhất qua hành động. Mặc dù anh Dậu đang bị ốm nặng, chị Dậu tha thiết van xin, quỳ lạy nhưng hắn vẫn sẵn sàng bắt và đánh anh Dậu. Người thân lí trưởng lo lắng ko dám hạ thủ trước một người ốm nặng thì chính hắn là kẻ trực tiếp ra tay. Hắn “giật phắt mẫu thừng” từ tay người thân lí trưởng “chạy sầm sập tới để trói anh Dậu”. Hắn là kẻ vô nhân tính, tàn bạo. Trước sự can ngăn của chị Dậu hắn chẳng ngần ngại “bịch luôn vào ngực”, “tát vào mặt”,… ngay cả với một người phụ nữ hắn cũng sẵn sàng đánh đập. Hắn quả thực ko bằng loài cầm thú.
Kế bên tên cai lệ độc ác, bất nhân lại hiện lên hình ảnh của một chị Dậu với hoàn cảnh đáng thương nhưng giàu tình yêu thương và sức phản kháng mãnh liệt. Gia đình chị vốn là hạng cùng đinh trong làng, chạy vạy vất vả mãi mới lo được tiền sưu cho chồng, nay lại thêm tiền sưu cho người em đã mất, làm cho gia đình chị càng khốn đốn hơn. Chị bán cả chó, cả con mà vẫn ko đủ tiền nộp sưu, giữa tình cảnh đó thì cai lệ và người thân lí trưởng sầm sập tiến vào đòi bắt lôi anh Dậu đi. Tình cảnh hết sức khốn cùng và thảm thương.
Tình yêu thương của chị được thể hiện rõ nhất qua lời nói, hành động với chồng. Chị lấy bát cháo mang lại cho chồng, chị ngồi nhìn anh ăn và lo lắng từng miếng anh với ăn ngon mồm ko. Dáng vẻ của người nữ giới đấy thật đáng trân trọng làm sao. Chị cũng khốn khổ chạy vạy khắp nơi, nhưng tới lúc này chị chỉ suy nghĩ cho chồng, cho con mà ko hề quan tâm tới bản thân mình. Lúc cai lệ tới chị hết sức van xin, khất sưu, chị hạ mình trước tên cai lệ mạt hạng để chồng ko bị đánh trói. Lúc mọi sự nỗ lực của chị đều bị khước từ chị sẵn sàng đứng lên đánh nhau với chúng để bảo vệ chồng. Chị quả là một phụ nữ thủy chung, yêu thương chồng mình rất mực.
Nhưng ko giới hạn lại ở đó, trong phụ nữ nông dân chất phác đấy còn với sức sống tiềm tàng mãnh liệt. Sự phản kháng của chị thể hiện theo trình tự hết sức hợp lí từ chỗ phấn đấu van xin, tới phản kháng bằng lí lẽ và cuối cùng là đáp trả bằng hành động. Sự phản kháng của chị là bột phát nhưng cũng phần nào cho thấy sức sống tiềm tàng trong chị và những người nông dân như chị. Lúc bị áp bức, bị dồn tới bước đường cùng kiên cố họ sẽ vùng lên đấu tranh: “Thà ngồi tù. Để chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi ko chịu được”. Chị Dậu vốn là người phụ nữ mộc mạc, khiêm nhượng, giàu lòng yêu thương, chịu đựng nhưng ko hề yếu đuối. Trái lại chị với một ý thức phản kháng và sức sống mãnh liệt. Chị là đại diện tiêu biểu cho vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Tác phẩm thành công ở nghệ thuật xây dựng truyện. Tình huống truyện giàu kịch tính, được đẩy lên cao trào. Chính những xung đột tranh chấp đã làm cho tính cách mỗi nhân vật được bộc lộ. Tính cách nhân vật chủ yếu được thể hiện qua hành động, tiếng nói chưa đi sâu miêu tả nội tâm nhân vật: cai lệ độc ác, bất nhân đại diện cho bộ máy cầm quyền; chị Dậu yêu thương chồng con, sức sống tiềm tàng mãnh liệt, đại diện cho vẻ đẹp người nông dân. Tiếng nói giàu chất hiện thực, giản dị, dễ hiểu, mang tương đối thở thời đại.
Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc, tiếng nói giản dị tác giả đã cho thấy cuộc sống của người dân dưới chế độ thực dân nửa phong kiến. Lên án những kẻ cầm quyền độc ác, nhẫn tâm đàn áp, áp bức nhân dân tới bước đường cùng. Đằng sau đó còn là thái độ yêu thương, thông cảm cho những số phận xấu số và trân trọng ngợi ca vẻ đẹp phẩm chất của người nông dân.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 7
Ngô Tất Tố, nhà báo nổi tiếng, là một học giả với những dự án khảo cứu về triết học phương Đông và về văn học cổ với trị giá. Ông còn là nhà văn với tài luôn sắp gũi nông dân “chân lấm tay bùn” với những áng văn bất hủ, tiêu biểu trong số đó là tác phẩm “Tắt đèn”. Với mẫu nhìn sâu sắc, tài chọn lựa những nhân vật tiêu biểu, nhà văn đã tái tạo hình ảnh thảm sầu của nông dân Việt Nam, đồng thời “Tắt đèn” cũng chính là “cáo trạng” kể về tội ác của bọn quan lại, địa chủ và cường hào ác bá thời thực dân - phong kiến. Tiêu biểu cho cảnh thảm sầu đó là hình ảnh gia đình chị Dậu trong mùa sưu thuế. Dù sống trong cảnh khổ cực, tủi nhục ra sao thì chị Dậu vẫn là người phụ nữ chất phát, lương thiện, giàu đức hy sinh và tình chân thật của một người vợ và người mẹ. Và lúc bị chế độ áp bức đẩy vào chân tường, chị đã dám chống lại bằng chính sức mạnh của mình qua đoạn văn trích “Tức nước vỡ bờ”.
Vì thiếu sưu thuế mà anh Dậu bị bọn cường hào ác bá bắt giải ra đình hành tội, đánh đập, bỏ nắng, phơi sương tới độ ngất xỉu. Vì bị sợ vạ lây nên bọn chung sai người thân lý trưởng cõng mẫu xác ko hồn của anh về trả cho gia đình chị Dậu. Trong cảnh khốn cùng, chị đã tìm mọi cách để cứu chồng tỉnh lại. Chỉ một hành động đấy thôi cũng đủ chứng tỏ chị với lòng thương yêu mặn mà đối với anh Dậu rồi. Anh Dậu vừa tỉnh lại thì trong nhà ko với lấy một hạt gạo để cầm tương đối. Chị phải vất vả xuôi ngược đi vay mượn ở láng giềng được lon gạo về nấu cháo cho chồng. Cháo vừa chín, chị ngả mâm bát múc ra nhan nhản và “lấy quạt, quạt cho cháo mau nguội ” thì tiếng trống, tiếng tù và, tiếng chó sủa đã inh ỏi vang lên ở đầu làng. Hơn người nào hết, chị đã một lần hiểu được sau âm thanh oan trái kia chuyện gì sẽ xảy tới cho anh Dậu, cho gia đình chị. Bởi vậy chị càng băn khoăn, lo lắng.
Qua lời hội thoại của chị với bà láng giềng lúc bà hớt hải chạy qua khuyên chị nên mang anh Dậu đi trốn sưu, cũng đã làm rõ sự băn khoăn suy nghĩ đó. Chị trả lời: “thưa cụ cháu cũng nghĩ như cụ". “Nghĩ như cụ" là chị cũng định mang anh Dậu đi trốn sưu, nhưng vì anh “nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ", nên chị đã nấn ná để cho chồng húp ba miếng cháo lấy lại sức trước lúc đi trốn. Cháo nguội, chị bưng một bát to rồi “rón rén” đặt cạnh chỗ anh Dậu nằm. Sở hữu cử chỉ nào đầy tình thương trong bước đi nhẹ nhõm của người phụ nữ chỉ vì muốn cho chồng mình được yên tĩnh trong những phút ốm đau. Không những thế chị còn cố nại nỉ: “Thầy hãy cố dậy húp lấy vài húp cho đỡ xót ruột". Lời nói đấy chỉ với ở những người phụ nữ vừa giàu lòng thương yêu, vừa kính trọng chồng. Thêm vào đó “chị còn cố ý chờ xem chồng chị ăn với ngon mồm hay ko?". Chỉ một cử chỉ đó cũng đủ cho người đọc thấy chị là con người hy sinh, lấy hạnh phúc của chồng con làm hạnh phúc của chính bản thân mình.
Anh Dậu vừa bưng bát cháo đưa lên mồm húp thì tên cai lệ và người thân lý trưởng sầm sập, hùng hổ tiến vào. Chúng hoạnh hoẹ, chửi bới, đe dọa, để cố đòi cho được tiền sưu.
“Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!".
Trước cử chỉ, giọng nói sặc mùi quan liêu, hống hách nhưng vô cùng bệ rạc đó của tên cai lệ, anh Dậu hoảng quá “vợ để bát cháo xuống phản và lăn đùng ngã ngửa ra đó, ko nói được câu gì". Chỉ một mình chị Dậu tay nách con tìm cách ứng phó. Những giây phút trước tiên chị Dậu đã “run run” lo sợ, nhưng rồi chị đã tĩnh tâm trở lại và cố tìm lời khôn khéo để vừa khất cho được tiền sưu thuế, vừa trả nủa lại quân thù. Chị đã tự hạ mình xuống hàng “con” “cháu” và tôn xưng quân thù là “ông”. Dù bị xâm phạm tới danh dự của tư nhân, của gia đình mình, bị đe dọa: “giời cả nhà mày đi" và bị chửi bới: “nói cho cha mày nghe đấy à”, thì chị vẫn cố nén sự tức giận của mình, vẫn cố chứng minh sự vô lý của việc chính quyền bắt nhà chị phải đóng sưu, vẫn cố van xin tha thiết:
Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa, nên mới luộm thuộm như thể. Chứ cháu với dám bỏ bễ tiền sưu của nhà nước đâu? Hai ông làm phước nói với ông lí cho cháu khất... và lúc ko thuyết phục được thì chị đã hé ra một tẹo liều để xin khất sưu: "Khốn nạn! Nhà cháu đã ko với, dẫu ông chửi mắng cũng tới thế thôi. Xin ông trông lại!”
Ko đáp lại lời cầu xin, tên cai lệ ra lệnh cho người thân lý trưởng “trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia!”. Người thân lý trưởng “hình như ko dám hành tội một người” ốm nặng thì chính anh ta giật phắt sợi dây thừng đi tới chỗ anh Dậu. Lúc này chị Dậu mới “xám mặt”, đấy là màu sắc biểu hiện của người đang trong tâm trạng vừa sợ, vừa lo. Chị vội vàng đặt con xuống đất, chạy lại vừa đỡ lấy tay cai lệ vừa năn nỉ:
Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!
- Tha này! Tha này!
Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn tới để trói anh Dậu.
Đúng là một cảnh tượng sống động đã xảy ra giữa một người đàn ông với chút quyền lực với người nữ nông dân với con mọn hiếm thấy. Hành động của hắn như lửa đổ thêm dầu. Chị Dậu đã liều mình cự lại. Lời nói của chị ở vị trí của một kẻ ngang hàng với quân thù và như ra lệnh “chồng tôi đau ốm ko được phép hành tội”, và rồi chị nói như thách thức: “mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem”. Xét về thái độ và tiếng nói, nếu cai lệ và người thân lý trưởng ỷ thế cậy quyền, tỏ ra quan liêu, hống hách thì chị Dậu là người biết thủ phận, nhịn nhục dù đang chịu sự bất công chèn lấn. Điều đấy được biểu hiện ở những lời xưng hô ban sơ của chị. Thay đổi cách xưng hô đấy là diễn biến tâm trạng biểu hiện thành lời nói. Tự hạ mình thành hàng “con cháu”, “tôi”, và lúc căm giận tới tột cùng thì chị đã xưng là “bà”, còn cai lệ từ vai “ông” biến thành “mày”. Ko giới hạn lại ở lời nói, chị đã đáp trả bằng hành động lúc cai lệ “bịch luôn vào ngực chị mấy bịch”.
Lấy bạo lực trừng trị bạo lực. Chị đã biến sự căm thù thành hành động tích cực nhất. Chị đã xông về phía tên cai lệ để: “túm lấy cổ ấn giúi ra cửa”. Người thân lý trưởng thấy đàn anh của mình bị đánh ngã nên hắn lại xông vào. Với sức mạnh của nữ lực điền, chị nắm lấy tóc quẳng cho một mẫu, làm cho “hắn ngã chòng queo ra thềm”. Chị vừa biểu lộ ý thức đấu tranh, vừa chứng tỏ tiềm năng của những người nô lệ lúc đã bị đẩy tới chân tường. Điều đấy càng được chứng tỏ ở câu trả lời của chị lúc nghe anh Dậu nhắc tới chuyện “phải tù phải tội” lúc đánh bọn người đi đòi sưu thế:
Thà ngồi tù. Để chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi ko chịu được...”
Chị Dậu đúng là hình ảnh tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam sau lũy tre làng.
Lúc bị quyền lực bất công dồn vào chân tường, họ biết vùng dậy. Dù là đấu tranh “tự phát” đánh bọn cai lệ người thân lý trưởng để “thà chịu ngồi tù”, nhưng hành động đấu tranh của chị đã giúp ta nhận rõ thêm phần nào chân lý: “Nơi nào với áp bức nơi đó với đấu tranh”, “Tức nước” (quyền lực bất công đàn áp) thì “vỡ bờ” (nhân dân vùng lên chống lại); thấy rõ sức mạnh tiềm tàng của phụ nữ Việt Nam.
Với nghệ thuật lựa chọn những chi tiết gây căng thẳng, miêu tả thật tự nhiên và đầy kịch tính, nhà văn Ngô Tất Tố đã làm xúc động người đọc qua nhân vật chị Dậu trong tác phẩm: “Tắt đèn” ông xứng đáng là người với công to trong việc hình thành và phát triển nền tiểu thuyết Việt Nam thuộc dòng văn học Hiện thực phê phán, thật xứng với lời nhận xét của nhà phê bình Vũ Ngọc Phan rằng: “Loại đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo", và của nhà văn Nguyễn Tuân: “Xui người nông dân nổi loạn".
Hiện nay phụ nữ đã biết đấu tranh giành quyền lợi thiết thực hàng ngày, vừa chống những hiện tượng tiêu cực để xây dựng xã hội vừa dạy dỗ con mẫu, biết lo cho chồng con và còn là những thầy giáo dạy giỏi, thợ dệt tiên tiến, bác bỏ sĩ tận tụy trong việc làm để xây dựng quốc gia. Họ cũng đã đồng lòng chung sức họp lại để đương đầu với mọi khó khăn trước mắt. Để khỏi phụ lòng những bà mẹ, những người chị đáng kính, em càng nỗ lực trong học tập, tích cực rèn luyện để sau này với đầy đủ tài năng về phẩm chất chống lại bất cứ một người nào muốn tiêu dùng quyền lực để buộc con người hôm nay phải sống cảnh tủi nhục như chị Dậu đã phải sống.
Phân tích tác phẩm Tức nước vỡ bờ - Mẫu 8
Ngô Tất Tố (1893 – 1954), quê ở làng Lộc Hà, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, nay thuộc Đông Anh, Hà Nội; là một nhà Nho sống ở nông thôn, với vốn hiểu biết Hán học khá sâu rộng, ông nổi tiếng trên ngành tin báo và văn học trong giai đoạn đầu thế kỉ XX. Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tác của Ngô Tất Tố và trong trào lưu văn học hiện thực trước Cách mệnh tháng Tám 1945.
Tác giả lấy đề tài từ một vụ thu thuế hàng năm ở một làng quê Bắc Bộ, qua đó phản ánh số phận bi thảm của nông dân và thực chất tàn bạo của giai cấp thống trị trong xã hội đương thời. Sở hữu thể nói tác phẩm Tắt đèn là bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam dưới thời Pháp thuộc.
Trong tác phẩm Tắt đèn, bằng ngòi bút tả thực sắc sảo, nhà văn đã vẽ lên chân dung sinh động của một loạt nhân vật. Từ vợ chồng lão Nghị Quế keo kiệt bất nhân tới bọn cường hào tham lam hống hách. Từ một quan “phụ mẫu” oai vệ mà bỉ ổi tới bọn tay sai đầu trâu mặt ngựa. Mỗi đứa một vẻ nhưng đều giống nhau ở thực chất tàn ác và tư cách ti tiện. Những nhân vật phản diện này tiêu biểu cho tầng lớp phong kiến thống trị ở nông thôn lúc bấy giờ.
Đặc thù, Ngô Tất Tố đã thành công xuất sắc trong việc xây dựng hình tượng tiêu biểu về người phụ nữ nông dân qua nhân vật chị Dậu. Nhà văn miêu tả thực thực và cảm động về số phận tủi cực của người nông dân bị áp bức, bóc lột, bị dồn tới bước đường cùng. Nhà văn thật tình ca tụng phẩm chất đáng quý của họ trong hoàn cảnh sống tối tăm, ngột ngạt.
Thái độ yêu ghét của Ngô Tất Tố thể hiện rất rõ ràng qua từng trang viết. Tình cảm yêu mến, trân trọng mà ông dành cho người nông dân làm cho ông thật sự là tri kỉ, tri kỉ của họ. ông cũng ko giấu sự khinh bỉ và căm ghét đối với bọn thống trị sâu mọt ở nông thôn. Về nghệ thuật, Tắt đèn được coi là tiểu thuyết hiện thực xuất sắc mà thành công to nhất là tác giả đã dựng nên một toàn cầu nhân vật sinh động, trong đó với những tiêu biểu độc đáo.
Đoạn Tức nước vỡ bờ trích từ chương XVIII của tác phẩm, nội dung xoay quanh những biến động gớm ghê xảy ra với gia đình chị Dậu trong mùa sưu thuế.
Vụ thuế đang trong thời khắc gay gắt nhất. Quan trên sắp về tận làng để đốc thuế. Bọn tay sai hung hãn xông vào nhà những người chưa nộp thuế để đánh trói, bắt bớ và giải ra đình tiếp tục cùm kẹp, tra khảo. Chị Dậu đã phải bán khoai, bán chó, bán cả đứa con gái to để nộp sưu cho chồng, nhưng bọn hào lí ngạo ngược lại bắt anh Dậu phải nộp cả suất của người em đã chết từ năm ngoái. Thành thử, anh Dậu vẫn cứ là người thiếu thuế, bọn chúng kiên cố sẽ ko buông tha. Đã thế anh Dậu lại đang ốm rề rề sau trận đòn, tưởng chết đêm qua. Nếu bị chúng đánh trói lần nữa thì mạng sống của anh khó mà giữ được. Vấn đề quan yếu nhất đối với chị Dậu giờ đây là làm sao bảo vệ được chồng trong tình thế nguy ngập này. Đoạn trích tiếp nối câu chuyện trên.
Qua đoạn trích, tác giả phơi bày và lên án thực chất tàn ác bất nhân của chế độ thực dân phong kiến lúc bấy giờ và phản ánh tình cảnh đau thương của nông dân cùng quy luật với áp bức với đấu tranh. Nhà văn giúp chúng ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn và sức sống tiềm tàng của người phụ nữ nông dân nghèo khổ. Trong đoạn trích với hai nhân vật chính là chị Dậu và tên cai lệ.
Mở đầu là cảnh chị Dậu chăm sóc người chồng ốm yếu vừa bị bọn hào lí trong làng đánh đập mọi rợ chỉ vì thiếu tiền nộp sưu. Chị Dậu đã phấn đấu hết sức để cứu chồng nhưng cuối cùng anh Dậu vẫn ko tránh được sự bắt bớ, hành tội. Sở hữu thấy được tình thương yêu chổng con sâu sắc của chị Dậu, ta mới hình dung được sự dũng cảm quên mình của chị. Chị tất tả chạy ngược chạy xuôi, vay được nắm gạo nấu nồi cháo loãng. Cảm động thay là cảnh chị Dậu múc cháo ra mấy mẫu bát cũ kĩ, sứt mẻ và quạt lia lịa cho cháo mau nguội rồi ân cần mời mọc: Thầy em cố dậy húp tí cháo cho đỡ xót ruột. Trong ánh mắt và giọng nói của người vợ nghèo khổ đấy toát lên một tình cảm tha thiết tới nao lòng.
Chị Dậu đã trở thành trụ cột của mẫu gia đình đang quẫn bách khốn khổ vì sưu, vì thuế. Chồng bị đánh đập, gông xiềng. Một tay chị chống chèo, chạy vạy, phải bán tất cả những gì với thể bán được, kể cả đứa con gái đầu lòng ngoan ngoãn, hiếu thảo mà chị thương đứt ruột đứt gan để lấy tiền nộp sưu, cứu chồng khỏi vòng tù tội. Chị đã phải đổ bao mồ hôi nước mắt để anh Dậu được trả tự do trong tình trạng tưởng như chỉ còn là một mẫu xác ko hồn. Giữa lúc anh Dậu vừa bưng bát cháo kề vào mồm thì cai lệ và người thân lí trưởng đã sầm sập sấn vào với những roi song, tay thước và dây thừng, la hét bắt anh phải nộp tiền sưu. Quá khiếp đảm, anh Dậu đã lăn đùng ngã ngửa ra ko nói được câu gì, chỉ còn chị Dậu một mình ứng phó với lũ ác nhân.
Chị Dậu đã đương đầu với bọn nha dịch tay sai để bảo vệ chổng như thế nào?
Ban sơ, lúc bọn chúng ập vào định lôi anh Dậu đi nhưng chưa hành hung mà chỉ chửi bới, mỉa mai, đe dọa thì chị Dậu vẫn nhũn nhặn van xin tên cai lệ độc ác. Bọn đầu trâu mặt ngựa hung hãn nhân danh phép nước, người thân nước để ra tay, còn chồng chị là hạng cùng đinh đang với tội (!) cho nên chị phải van xin. Vả lại, kinh nghiệm lâu đời đã thành bản năng của người nông dân thấp cổ bé họng là phải biết rõ thân phận mình. Thói quen nhẫn nhục làm cho chị chỉ dám năn nỉ, khơi gợi lòng nhân từ của tên cai lệ: Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tĩnh được một lúc, ông tha cho! Cách xưng hô ông, cháu của chị Dậu là cách xưng hô của kẻ dưới với người trên, biểu hiện sự hạ mình. Bọn chúng chẳng thèm nghe mà sầm sập chạy tới chỗ anh Dậu, định bắt trói anh một lần nữa thì chị Dậu đã giận xám mặt nhưng vẫn cố chịu đựng, níu tay tên cai lệ van nại: Cháu xin ông! Mọi lời nói, hành động của chị Dậu đều ko ngoài mục đích để bảo vệ chồng.
Tới lúc giới hạn của sự chịu đựng bị phá vỡ thì tính cách cứng cỏi của chị Dậu mới thật sự bộc lộ. Lúc tên cai lệ đáp lại lời van xin của chị bằng những cú đấm thô bạo rồi sấn tới trói anh Dậu thì chị tức quá ko thể chịu được nên đã liều mình phản kháng lại. Sự bùng nổ tính cách này là kết quả thế tất của quá trình chịu đựng trong khoảng thời gian dài sự tàn ác, bất công. Điều đó đúng với quy luật với áp bức, với đấu tranh. Người đọc xót thương một chị Dậu phải hạ mình van xin bao nhiêu thì càng tán đồng, nể sợ một chị Dậu đáo để, quyết liệt bấy nhiêu.
Lúc đầu, chị cự lại tên cai lệ bằng lí lẽ: Chồng tôi đau ốm, ông ko được phép hành tội! Chị ko còn xưng cháu và gọi tên cai lệ bằng ông nữa mà xưng là tôi – ông, ngẩng cao đầu nhìn thẳng vào mặt đối thủ.
Từ vựng thế thấp hèn của kẻ dưới, chị Dậu vụt trở thành ngang hàng với những kẻ xưa nay vẫn đè đầu cưỡi cổ mình. Câu nói của chị là lời cảnh cáo rắn rỏi mà vẫn với đủ tình, đủ lí. Nhưng mẫu ác thường ko biết chùn tay. Tên cai lệ cứ sấn tới đánh chị và nhảy vào định lôi anh Dậu đi. Lòng yêu thương chồng tha thiết đã xúc tiến chị phải hành động chống trả quyết liệt lũ tay sai tàn ác đang cố tình phá nát gia đình chị.
Chị ko chấp nhận để chồng mình bị hành tội thêm một lần nữa. Hành động chống trả bọn tay sai diễn ra thật bất thần nhưng thực ra mầm mống phản kháng đã ẩn chứa từ lâu dưới vẻ ngoài cam chịu nhẫn nhục thường ngày của chị. Sự chịu đựng kéo dài và sự áp bức lên tới tột đỉnh làm cho cho thái độ phản kháng bùng lên dữ dội.
Lúc tên cai lệ dã thú đấy tát vào mặt chị một mẫu đánh bốp rồi cứ hung hăng sấn tới chỗ anh Dậu, thì chị đã nghiến hai hàm răng thách thức: Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem! Ko còn ông – cháu, tôi – ông gì nữa, chị chuyển phắt sang xưng bà và gọi tên cai lệ là mày. Điều đó thể hiện thái độ căm giận, khinh bỉ tới cao độ, đồng thời khẳng định tư thế của chị là sẵn sàng đè bẹp đối phương. Chị Dậu là một lò lửa đang bùng cháy dữ dội. Chị ko thèm đấu lí với tên cai lệ vô lương mà thẳng tay trừng trị hắn.
Tiếp sau lời cảnh cáo sắt đá là hành động phản kháng mạnh mẽ. Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khẻo của anh chàng nghiện chạy ko kịp với sức xô đẩy của người nữ giới lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất… Còn tên người thân lí trưởng hung hăng kết cuộc cũng bị chị Dậu túm tóc; lẳng cho một mẫu, ngã nhào ra thềm.
Đoạn văn miêu tả cuộc đối đầu giữa chị Dậu và lũ người độc ác được tác giả miêu tả thật sinh động và thú vị. Trong xã hội mà tội ác hoành hành, còn gì hể hả hơn lúc mọi người được chứng kiến mẫu ác bị trừng trị đích đáng!
Do đâu mà chị Dậu với sức mạnh lạ thường một lúc quật ngã hai tên tay sai hung hãn tương tự? Đó là sức mạnh của lòng căm hờn mà mẫu gốc của lòng căm hờn đấy lại chính là tình yêu thượng và ý thức bảo vệ chồng con của người nữ giới nghèo khổ. Lúc rón rén bưng cháo cho chồng và theo dõi xem chồng ăn với ngon mồm ko, lúc hạ mình van xin kẻ ác và lúc nghiến răng quật ngã chúng, trước sau, lúc nào chị Dậu cũng vì người chồng đang đau ốm. Tình yêu chồng, thương con cùng với ý thức phản kháng âm ỉ lâu nay đã thổi bùng ngọn lửa phản kháng trong lòng chị. Nỗi sợ cố hữu của kẻ bị áp bức phút chốc tiêu tán, chỉ còn lại tư cách cứng cỏi của một con người chân chính. Hành động chống đối bột phát đó chính là biểu hiện cụ thể của tình yêu thương mãnh liệt trong trái tim người phụ nữ nhịn nhường như sinh ra để suốt đời nhường nhịn, hi sinh.
Tuy vậy, sự phản kháng của chị Dậu mới chỉ là hành động tức nước vỡ bờ của một tư nhân chứ chưa phải là hành động vùng lên phá vỡ áp bức bất công để tự phóng thích của một giai cấp, một dân tộc. Thế nhưng nó cũng chứng minh cho quy luật với áp bức, với đấu tranh. Áp bức càng nhiều thì đấu tranh càng quyết liệt.
Chứng kiến cảnh xô xát giữa vợ mình với tên cai lệ và người thân lí trưởng, anh Dậu sợ quá muốn dậy can vợ, nhưng mệt lắm, ngồi lên lại nằm xuống, vừa run lại vừa kêu: – u nó ko được thế! Người ta đánh mình ko sao, mình đánh người ta là phải tù, phải tội. Anh Dậu cố nhắc cho vợ nhớ mẫu sự thực phổ biến trong xã hội lúc bấy giờ, nhưng chị Dậu ko chấp nhận điều vô lí đó. Chị phẫn uất hét lên: Thà ngồi tù, để chúng nó làm tình làm tội mãi thế tôi chịu ko được… Câu nói này khẳng định chị Dậu ko muốn cúi đầu cam chịu mãi cảnh áp bức, bất công.
Ý nghĩa của câu tục ngữ tức nước vỡ bờ qua ngòi bút hiện thực của Ngô Tất Tố đã được thể hiện thật sống động và đầy thuyết phục. Tuy tác giả lúc đó chưa giác ngộ cách mệnh và tác phẩm kết thúc bằng tình cảnh bế tắc của chị Dậu nhưng nhà văn Nguyễn Tuân đã nhận xét rằng Ngô Tất Tố, với Tắt đèn đã “xui người nông dân đấu tranh cách mệnh…”.
Bằng giác quan hiện thực mạnh mẽ, Ngô Tất Tố đã cảm nhận được xu thế “tức nước vỡ bờ” và sức mạnh to to khôn lường của nó. Sở hữu thể nói đoạn trích này đã dự đoán cơn bão táp của quần chúng nông dân nổi dậy dưới sự tập hợp, lãnh đạo của Đảng và Chưng Hồ sẽ hất phăng chế độ thực dân phong kiến tham tàn, mục nát.
Nhân vật cai lệ trong đoạn trích tiêu biểu cho lũ tay sai nhiều năm kinh nghiệm, là dụng cụ đàn áp đắc lực của giai cấp thống trị. Để khẳng định vai trò của mình trong vụ thuế, hắn đánh người, trói người vô tội vạ. Trong bộ máy thống trị ở nông thôn, tên cai lệ này chỉ là một gã tay sai mạt hạng. Hắn hung tợn, sẵn sàng gây tội ác mà ko chùn tay vì ko hề bị người nào ngăn chặn. Hắn vênh váo tự cho mình là đại diện cho nhà nước. Hắn nhân danh phép nước để làm những điều tàn ác đối với người nghèo. Vì vậy, với thể nói, tên cai lệ vô danh đó là hiện thân đầy đủ nhất của mẫu guồng máy “nhà nước” bất nhân lúc bấy giờ. Tuy chỉ xuất hiện trong một đoạn văn ngắn nhưng nhân vật cai lệ được ngòi bút tả thực của tác giả khắc họa vượt bậc, với trị giá khái quát cao.
Đoạn trích Tức nước vỡ bờ là một đoạn văn hay, tiêu biểu cho văn pháp tả thực tài tình của Ngô Tất Tố. Tiếng nói kể chuyện, miêu tả và hội thoại của nhân vật rất đặc sắc. Đó là lời ăn tiếng nói bình dị, tự nhiên của đời sống hằng ngày. Mỗi nhân vật đều với tiếng nói riêng. Ngôn từ của tên cai lệ thì thô lỗ, đểu cáng. Lời lẽ của chị Dậu lúc thì thiết tha mềm mỏng, lúc sắt đá quyết liệt. Lời lẽ của bà cụ láng giềng thì thiệt thà, hiền hậu… Lời ăn tiếng nói của nông dân được tác giả sử dụng nhuần nhuyễn, rất hợp cảnh, hợp tình.
Nhà văn Ngô Tất Tố đã dành cho nhân vật chính là chị Dậu tình cảm yêu thương, thông cảm và trân trọng. Những tình tiết sinh động và đầy kịch tính trong đoạn trích đã góp phần hoàn thiện tính cách của người phụ nữ nông dân đẹp người, đẹp nết.
Chị Dậu mộc mạc, hiền dịu, vị tha, sống khiêm nhượng, biết nhẫn nhục chịu đựng… nhưng hoàn toàn ko yếu đuối, trái lại vẫn với một sức sống mạnh mẽ, một tỉnh thần phản kháng tiềm tàng. Lúc bị đẩy tới bước đường cùng, chị đã vùng dậy chống trả quyết liệt. Đó là thái độ cứng còi, quật cường, dám đối đầu với mẫu ác trong xã hội.
