Đoàn thuyền đánh cá là một trong những bài trung tâm của chương trình văn học Trung học hạ tầng. Để trang bị cho những em tri thức vững vàng và mang giờ học thật hiệu quả, sau đây chúng tôi xin giới thiệu tới những em bài soạn ngắn gọn nhất:
1. Tác giả, tác phẩm:
Huy Cận tên đầy đủ là Cù Huy Cận, quê ở Hà Tĩnh. Là thi sĩ nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập “Lửa thiêng”, cùng với đó, ông cũng tham gia hoạt động cách mệnh rất hăng say và giữ nhiều chức vụ quan yếu.
Đoàn thuyền đánh cá ra đời vào năm 1958 trong một lần Huy Cận mang dịp công việc ở Quảng Ninh. Với tâm hồn yêu thiên nhiên, say đắm trước vẻ đẹp lao động của con người nơi đây, ông đã chắp bút viết nên bài thơ. Tác phẩm được in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”
2. Về ko gian và thời kì được miêu tả trong bài thơ:
Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Dựa theo trình tự đó, em hãy tìm bố cục của bài thơ. Hãy nêu thời kì và ko gian được miêu tả trong bài thơ:
Trả lời:
Bố cục bài thơ được chia làm 3 phần như sau:
Phần 1: gồm Hai khổ thơ đầu: Là cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi
Phần 2: gồm 4 khổ thơ ở giữa: Sườn cảnh đánh cá trên biển
Phần 3: là những khổ còn lại: Cảnh đoàn thuyền đầy ắp tôm cá trở về.
Ko gian và thời kì được miêu tả trong bài thơ:
Ko gian: xuyên suốt cả bài thơ là ko gian to lao kì vỹ của đất trời, của biển khơi. Ở đó, con người chính là trung tâm, thống lĩnh, chiếm trọn ko gian đó.
Thời kì: bài thơ được triển khai theo trình từ thời kì. Từ lúc con người chuẩn bị ra khơi đánh cá, tới lúc đoàn thuyền ra khơi thu về cho mình những thành tựu ngọt ngào của lao động. Cho tới lúc đoàn thuyền lại trở về lục địa đón bình mình buổi sớm mai thật rét mướt.
3. Về hình ảnh người lao động và công việc của họ:
Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong ko gian nào? Bằng những giải pháp nghệ thuật gì, tác giả đã làm vượt trội vẻ đẹp và sức mạnh của người lao động trước thiên nhiên, vũ trụ?
Trả lời:
Hình ảnh người lao động và những công việc của họ được hiện lên trong ko gian giữa thiên nhiên của biển trời minh mông với sự kết hợp của tiết điệu đất trời. “Thuyền ta lái gió với buồm trăng – Lướt giữa mây cao với biển bằng”, “Gõ thuyền đã mang nhịp trăng cao”, ” Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”…
Với một số giải pháp nghệ thuật nhân hoá và so sánh, tác giả đã lột tả con thuyền lướt qua hoa nguyệt. Cùng với cảm hứng lãng mạn và những liên tưởng thông minh đã làm vượt trội lên hình ảnh ngư gia ra khơi đầy nhiệt huyết. Vẻ đẹp của biển trời hòa hợp với vẻ đẹp của nhân dân lao động để tạo nên bức tranh với khuông cảnh thiên nhiên hùng vĩ, làm lay động lòng người.
4. Về hình ảnh đặc sắc trong những khổ thơ 1, 3, 4 và 7:
Bài thơ mang nhiều hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người lao động. Em hãy chọn phân tích một số hình ảnh đặc sắc trong những khổ thơ 1, 3, 4 và 7. Văn pháp xây dựng hình ảnh của tác giả trong bài thơ mang đặc điểm gì vượt trội?
Trả lời:
Đọc bài thơ, người đọc như thấy trước mặt mình hiện lên cả cuộc sống của người dân làng chài lúc tác giả đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp với cảnh hoàng hôn rực rỡ bên biển. Qua ngòi bút của tác giả Đại dương lúc này giống như một ngôi nhà to ôm trọn lấy nhưng sinh vật biển khơi, sóng biển là chốt cửa của đêm đen và vũ trụ đi theo nhịp tuần hoàn của thời kì. Sau đó:
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
Những ngư gia lại khởi đầu làm việc đánh cá, và một chiếc thuyền căng buồm ra khơi. Họ ra khơi với niềm vui, sự phấn khích và nhiệt tình của những người lao động. Qua đoạn thơ này, người đọc thấy được sự hòa quyện giữa sức mạnh của con người với sự minh mông của thiên nhiên vũ trụ.
Bước sang khổ thơ thứ ba, hình ảnh những con thuyền lướt xuống giữ bầu trời cao và biển lặng thật sảng khoái, đoàn thuyền như đang hòa mình vào với biển cả:
“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng”
Hai câu thơ thể hiện hình ảnh thiên nhiên, đất trời biển. Cách miêu tả tương tự làm cho ta cảm nhận được con tàu và con người hòa vào với thiên nhiên minh mông, trong vẻ đẹp thơ mộng của trời, biển, gió, trăng…
Phong cách nghệ thuật của thi sĩ trong thơ mang đậm phong cách lãng mạn, giàu chất xúc cảm với những hình ảnh kỳ vĩ điều đó làm vượt trội đẹp của người lao động trước sự minh mông của thiên nhiên.
5. Về âm điệu và dọng điệu của bài thơ:
Bài thơ mang nhiều từ hát, cả bài cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời người nào? Em mang nhận xét gì về âm hưởng, giọng điệu của bài thơ? Những yếu tố: thể thơ, vần, nhịp đã góp phần tạo nên âm hưởng của bài thơ như thế nào?
Trả lời:
Bài thơ được tác giả sử dụng 4 từ “hát”, đây được xem như là một câu từ chủ đạo của cả bài thơ, làm cho độc giả lúc đọc lại như đang ngân nga một câu hò cổ động đoàn thuyền đánh cá, cả bài là sự truyền tụng vẻ đẹp lao động, chuyên cần, chịu thương chịu khó của những đứa con của biển cả ra khơi. Tác giả Huy Cận đã viết những khúc ca thay lời cho những người lao động chứa tiếng hát.
Ca từ của bài nên thơ, giọng đọc say mê, hào hứng, tiết tấu nhịp nhàng, vần xen lẫn tạo ra sự vượt trội. Tạo nên âm hưởng hào hùng, sôi động, khích lệ ý thức đoàn thuyền đánh cá, như chính tiết điệu làm việc của đoàn thuyền đánh cá.
6. Về loại nhìn của tác giả trước thiên nhiên quốc gia và con người lao động:
Qua những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ, em mang nhận xét gì về loại nhìn và xúc cảm của tác giả trước thiên nhiên quốc gia và con người lao động?
Trả lời:
Sau lúc đọc bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá ” chúng ta mang thể cảm nhận được những xúc cảm phấn khởi, tràn đầy niềm vui trong cuộc sống của thi sĩ Huy Cận.
Thiên nhiên hùng vĩ và trù phú là nguồn tài nguyên to to và vô tận luôn sẵn sàng phục vụ con người và tham gia tích cực vào cuộc sống của nhưng đứa con của biển cả là nhưng người lao động ra khơi. Mọi người nhiệt tình và ham với công việc ra khơi của mình. Thi sĩ đã viết: “Ko khí lúc này thật vui, cuộc thế phấn khởi, thi sĩ cũng rất phấn khởi. Cả một vùng than, vùng biển đang hăng say, mệt mài lao động từ rạng đông cho tới hoàng hôn và cả từ hoàng hôn cho tới rạng đông”.
Đây được xem là loại nhìn tự tín, phấn khởi của thi sĩ trước cuộc sống mới. Mẫu cảm giác này là kết quả của những chuyến du ngoạn dài ngày trên mảng đất làng chài Quảng Ninh rộng to.
7. Tập luyện: Hãy phân tích khổ thơ đầu hoặc cuối của bài thơ đoàn thuyền đánh cá:
Huy Cận là một thi sĩ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam, ông đã khẳng định được vị trí, chỗ đứng của mình trên diễn đàn văn học với những tác phẩm xuất sắc. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” là một trong những bài thơ nổi tiếng và được đưa vào chương trình giảng dạy văn học lớp 9 hiện hành. Bài thơ là một bài ca lao động về sự chịu thương chịu thương chịu khó cũng như những niềm vui lao động của người dân vùng chài lưới sau một ngày làm việc cực nhọc, vất vả. Khổ thơ đầu đã lột tả thực thực ko khí, sự chuẩn bị tất bật, phấn khởi của mọi người để chuẩn bị ra khơi đánh bắt cá.
Hai câu thơ đầu, đã miêu tả chi tiết trung thực thời khắc đoàn thuyền đánh cá ra khơi. Đó là lúc hoàng hôn buông xuống. Đây là thời kì mà con người đang tất bật, tăng tả trở về nhà, quây quần bên người thân để cùng nhau thưởng thức những bữa cơm đầm ấm bên gia đình và người thân yêu của mình, thì với người dân vùng biển, đây lại là thời khắc vàng để họ chuẩn bị căng buồm ra khơi. Thời kì lúc ngày tàn, được miêu tả băng những hình ảnh chi tiết.
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa”
Tác giả đã sử dụng giải pháp so sánh giữa hình ảnh “mặt trời” và “hòn lửa”. Ở phía tây, mặt trời lặn như một “đốm lửa” đỏ rực trên đại dương rộng to. Với những hình ảnh ẩn dụ như lúc “Mặt trời xuống biển”, màn đêm buông dần thì sóng biển như then cài cửa đóng lại cánh cửa khổng lồ của vũ trụ minh mông.
Với thiên nhiên, một ngày đã kết thúc rồi nhưng với những đoàn thuyền thì hiện nay mới là thời kì để ra khơi.
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”
Biển về đêm ko lạnh mà được sưởi ấm bởi những giọng ca vang lừng, sôi động. Nhường như thiên nhiên đất trời vùng biển cũng đang rộn rực niềm vui chung của người dân chài lưới. Thiên nhiên và con người như hòa lại làm một để tận hưởng niềm vui lao động, thiên nhiên cũng hòa chung ko khí náo nhiệt để khích lệ, khích lệ ý thức người dân lên đường lao động hăng say. Thể hiện về niềm vui to lao của người làng chài lúc được hát “Câu Hát căng buồm cùng gió khơi”. Đây là cách độc đáo và thông minh của thi sĩ. Những cánh buồm gió tượng trưng cho sự năng động khí thế với niềm vui vào thành tựu lao động của mình.
